Γκιώνα! Ένα βουνό με τόσα πολλά κρυμμένα μυστικά, έτοιμα να τα ανακαλύψεις!

Η Γκιώνα ή Ασέληνον όρος, όπως ονομαζόταν στην αρχαιότητα, είναι το υψηλότερο όρος της Στερεάς Ελλάδος και το πέμπτο υψηλότερο βουνό της Ελλάδος με την υψηλότερη κορυφή της να φτάνει τα 2510 μέτρα πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Βρίσκεται στο κέντρο του Νομού Φωκίδος και ενώνεται στα ανατολικά με τον Παρνασσό, στα δυτικά με τα Βαρδούσια και με την Οίτη στα βόρεια. Ας εντοπίσουμε όμως αναλυτικά κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία που καθιστούν την Γκιώνα ένα από τα ομορφότερα τοπία στην Ελλάδα και τι μπορεί να «ανακαλύψει» ο επισκέπτης της περπατώντας στα μοναδικά της μονοπάτια.

Γεωγραφία-Ορεογραφία 

Όπως αναφέραμε η ψηλότερη κορυφή της Γκιώνας βρίσκεται στα 2510 μέτρα και ονομάζεται Πυραμίδα. Αποτελείται κυρίως από ασβεστολιθικό όγκο και εντοπίζονται και εκμεταλλεύονται κοιτάσματα βωξίτη τα οποία χρησιμοποιούνται για τον μετέπειτα σχηματισμό του αλουμινίου. Η ζημιά που έχει υποστεί όμως το βουνό από την εκμετάλλευση του είναι σε ορισμένα σημεία μεγάλη αλλά η έντονη βλάστηση αφήνει απαρατήρητη τη συγκεκριμένη «καταστροφή». Το υψόμετρο στο εσωτερικό του βουνού είναι απαγορευτικό για μόνιμη κατοίκηση με αποτέλεσμα γύρω από την Γκιώνα να έχει δημιουργηθεί ένα δακτυλίδι οικισμών όπως είναι η Συκιά, ο Πανουργιάς και η Καλοσκοπή.

Χλωρίδα

Διακρίνονται τρείς στρωματώσεις  όσον αφορά τη βλάστηση. Στις ημιορεινές παρυφές του βουνού κυριαρχεί το πουρνάρι. Στο πάνω υψομετρικό του όριο συναντά κανείς το κεφαλονίτικο έλατο το οποίο αντέχει σε σύγκριση με το πουρνάρι τον παρατεταμένο παγετό κατά τους χειμερινούς μήνες. Πάνω από το ελατόδασος υπάρχει αραιός φυτικός μανδύας που συνίσταται από χαμηλούς θάμνους.

Πανίδα

Από τα μεγάλα θηλαστικά που επιβιώνουν και έχουν καταγραφεί στο όρος της Γκιώνας συναντά κανείς ζαρκάδια, αγριογούρουνα και λύκους. Στις χαράδρες της διασώζεται ο πληθυσμός του αγριόγιδου. Πατρίδα του είναι η οροσειρά των Ιμαλάϊων και οι μεγάλες μεταναστεύσεις υποκινήθηκαν από τις εξαπλώσεις των παγετώνων. 

Όσον αφορά τα πτηνά, η παρουσία του γυπαετού μαζί με εκείνη του χρυσαετού, δίνει μια «άγρια ομορφιά» πάνω από τον ουρανό της Γκιώνας παράλληλα με τη συνύπαρξη μικρότερων πτηνών όπως αυτή του πετρίτη, του δενρογέρακα και  του βραχοκιρκίνεζου.

Περιήγηση στα χωριά

Ξεκινώντας τη σύντομη περιήγηση μας στα χωριά της Γκιώνας, είναι άξιο αναφοράς η πρωτεύουσα του Νομού Φωκίδας, η Άμφισσα. Η περιοχή των Σαλώνων(όπως ονομαζόταν η Άμφισσα) είχε τη μέγιστη συνεισφορά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 με την ανάδειξη αγωνιστών όπως ο Σαλώνων Ησαΐας, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Πανουργιάς, ο Γιάννης Γκούρας, ο Γιάννης Μακρυγιάννης, ο Δυοβουνιώτης, ο Μητρόπουλος και άλλοι ενώ ήταν η πρώτη πόλη της Ρούμελης που επαναστάτησε και καταλήφθηκε από τον Πανουργιά στις 27 Μαρτίου 1821. Ανήμερα το Πάσχα, στις 10 Απριλίου 1821, το Κάστρο των Σαλώνων αλώθηκε από τους Έλληνες και έγινε το πρώτο κάστρο το οποίο επανήλθε σε ελληνικά χέρια, εξοντώνοντας τους 600 έγκλειστους Τούρκους και παίρνοντας ταυτόχρονα τα όπλα τους. Μετά την απελευθέρωση, τα Σάλωνα έγιναν η πρωτεύουσα της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας με την ίδρυση του Αρείου Πάγου των Σαλώνων όπου ψηφίστηκε το Σύνταγμα της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας.

Η πόλη της Άμφισσας είναι αρκετά μικρή και άνετη. Κύριο αξιοθέατο που δεσπόζει στην πόλη είναι το Κάστρο των Σαλώνων. Στο κάστρο υπάρχουν υπολείμματα από Κυκλώπεια Τείχη, καθώς η περιοχή έχει ιστορία που ξεκινά από τα αρχαία χρόνια. Οι κάτοικοι της περιοχής, λόγω της γειτνίασης με τους Δελφούς, είχαν εμπλακεί αρκετές φορές σε διαμάχες και “ιερούς πολέμους”. Ο κάμπος της Άμφισσας, γνωστός ως Ελαιώνας της Άμφισσας, είναι κατάφυτος με ελιές, τις περίφημες ελιές Άμφισσας. Ένα από τα καλύτερα σημεία για να απολαύσει το τοπίο προς την πόλη και τη γύρω περιοχή το κάστρο.

Δίπλα στο Κάστρο των Σαλώνων βρίσκεται η παλιά συνοικία των βυρσοδεψών, η Χάρμαινα. Οι βυρσοδέψες ή ταμπάκηδες ήταν οι τεχνίτες που επεξεργάζονταν τα δέρματα παλιότερα. Η πόλη είχε παράδοση στην συγκεκριμένη κατεργασία.

Συνεχίζοντας την περιήγηση μας για τα χωριά της Γκιώνας, συναντάμε την όμορφη Στρώμη. Χτισμένη μέσα στα έλατα της Γκιώνας, αποτελεί ένα από τα παραδοσιακά χωριά της Φωκίδας και σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, αριθμεί 120 μόνιμους κατοίκους. Είναι χτισμένη στις όχθες του παραπόταμου του Μόρνου, Βουρλόρεμμα και 1.5 χιλιόμετρο πριν την είσοδο της Στρώμης, βρίσκεται ο μικρός αλλά βουερός καταρράκτης της Κρέμασης, ο οποίος καταλήγει στον ποταμό Μόρνο. Γραφικά δρομάκια μέσα στα δέντρα, πετρόχτιστα σπίτια, παραδοσιακή πλατεία με πλατάνια και θέα στο ορεινό τοπίο που διασχίζει ο ποταμός, θα ανταμείψουν τον ταξιδιώτη που θα φτάσει μέχρι το χωριό.

Ακολουθώντας κανείς τον δασικό ανηφορικό δρόμο που ξεκινά από τη Στρώμη προς τα υψίπεδα της Γκιώνας, θα βρει την αποκαλούμενη και «Σπηλιά των Εγγλέζων». Εκεί οι Άγγλοι αξιωματικοί συναντούσαν την περίοδο της κατοχής του αντάρτες-συνδέσμους του Ε.Λ.Α.Σ. Σε αυτή τη σπηλιά, το φθινόπωρο του 1942 βρήκαν καταφύγιο οι Βρετανοί και Έλληνες σαμποτέρ για να καταστρώσουν το σχέδιο ανατίναξης της Γέφυρας του Γοργοποτάμου. Επιπρόσθετα, στη Στρώμη ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφθεί τους παλιούς νερόμυλους, ορισμένοι εκ των οποίων εξακολουθούν να λειτουργούν ακόμα και σήμερα.

Συνεχίζοντας ανατολικά της Στρώμης, συναντάμε την Καλοσκοπή. Γνωστή και ως «το μπαλκόνι της Γκιώνας», βρίσκεται σε υψόμετρο 1100 μέτρων. Ξεχωρίζει για το καταπράσινο περιβάλλον και τα πηγαία νερά του. Μπροστά της απλώνεται το λεκανοπέδιο του Βοιωτικού Κηφισού προσφέροντας μια εξαιρετική θέα στον επισκέπτη. Η περιοχή της Καλοσκοπής παρουσιάζει ενδιαφέρον από ιστορικής και πολιτιστικής πλευράς. Διαθέτει μια από τις πιο αξιόλογες λαογραφικές εκθέσεις στην ευρύτερη περιοχή του νομού Φωκίδας και συγκαταλέγεται στα μαρτυρικά χωριά της Ελλάδος, καθώς κάηκε δύο φορές από τους Γερμανούς το Πάσχα και τον Αύγουστο του 1944. Είναι ιδανικός τόπος για όσους αγαπούν τη φύση και την πεζοπορία, καθώς βρίσκεται πάνω στο ορειβατικό μονοπάτι Ε4 και έχει εύκολη πρόσβαση προς την κορυφή της Γκιώνας.

Στη νότια πλευρά της Γκιώνας και συγκεκριμένα στους Νότιους πρόποδες της Γκιώνας, συυναντάμε το Λιδωρίκι. Το Λιδωρίκι είναι χωριό του νομού Φωκίδας και πρωτεύουσα του δήμου Λιδωρικίου. Ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 881 κάτοικοι. Κατά το παρελθόν, υπήρξε κέντρο κάθε επαναστατικής εξέγερσης και κατά την τουρκοκρατία και το 1944 πυρπολήθηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς, αφού πρώτα είχε λεηλατηθεί από τους Ιταλούς το 1943. Το 1949 υπήρξε το επίκεντρο φονικών μαχών του εμφύλιου πολέμου. Αποτελεί κτηνοτροφικό κυρίως κέντρο κι οι κάτοικοί του, ασχολούνται με τα κτηνοτροφικά προϊόντα και κυρίως το γάλα. Πέντε χιλιόμετρα από το Λιδωρίκι, στο Μόρνο ποταμό, βρίσκεται το φράγμα που έχει δημιουργηθεί για την ύδρευση της Αθήνας και ακριβώς κάτω από το χωριό διέρχεται η μεγαλύτερη σήραγγα της Ελλάδας (μήκους 16,5 χλμ.), που διατρυπά τον όγκο της Γκιώνας και βγαίνει πάνω από το φρούριο της Άμφισσας. 

Απέχοντας μόλις 2 ώρες από το κέντρο της Αθήνας, το βουνό της Γκιώνας μπορεί να αποτελέσει μια κοντινή και εύκολη απόδραση κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, προσφέροντας στον ταξιδιώτη μοναδικές εμπειρίες και την αφορμή να απολαύσει την όμορφη φύση, δημιουργώντας του μοναδικά συναισθήματα. Καλό ταξίδι λοιπόν!